Bijzondere soorten
De bijzondere kenmerken van de getijdennatuur die de Scheldevallei typeert, brengen logischerwijs ook bijzondere soorten met zich mee. Je houdt ongetwijfeld je adem even in wanneer je een zeldzame vogel, een bever of een ree kan spotten tijdens je wandeling. We koesteren ze allemaal en willen de riviernatuur waarin ze goed gedijen dan ook behouden en versterken.
Het is bijna onmogelijk om alle planten en dieren op te noemen die van onze Scheldevallei zo'n unieke plek maken. We pikten er een aantal uit die we toch graag even voorstellen.
Otter
De laatste jaren kunnen we niet meer naast de bewijzen kijken dat de bever volop terug is in de Scheldevallei. Maar ook de kleinere, schuchtere otter laat zich heel af en toe eens zien. En daar zijn we heel erg blij mee, want dit bewijst dat onze inspanningen om de Schelde terug meer ruimte te geven en de typische natuur te herstellen, echt opleveren. De otter houdt namelijk van vis en die kan hij enkel vinden in gezonde waterlopen. Bovendien is de soort best wel gewoon aan wat ruimte, dus voor een te versnipperd gebied halen de diertjes meestal hun neus op.
Op dit moment is de Scheldevallei de enige gekende plaats waar de otter zich in Vlaanderen opnieuw voortplant. Een studie identificeerde al enkele tientallen vierkante kilometer prima otterhabitat. En met concrete inspanningen wordt dat oppervlak nog verder uitgebreid zodat er grote, aaneengesloten stukken geschikte habitat beschikbaar zijn. In oktober 2020 werd zelfs een eerste otterholt geïnstalleerd in de Polders van Kruibeke.
In het kader van project ‘otterland’ zetten Regionaal Landschap Schelde-Durme, Regionaal Landschap Rivierenland, WWF en Natuur en Bos van de Vlaamse overheid zich samen met vele lokale partners de komende jaren in voor een beter leefgebied voor otter in de Scheldevallei.
Fint
Vroeger was de fint een vaste waarde op het menu van wie dichtbij de Schelde woonde. Maar de vis verdween helaas omdat het water te vervuild raakte. Dankzij alle inspanningen om de waterkwaliteit te verbeteren, keert de vis nu gelukkig terug.
De fint is een zeevis en wordt tot zestig centimeter lang. In april en mei trekt de fint vanuit de Noordzee de Schelde op om te paaien. Bij valavond veroorzaken de paaiende vissen een echt spektakel, want ze maken veel kabaal en spatten water op terwijl ze aan het wateroppervlak in cirkels zwemmen. Omwille van dit opvallende schouwspel kennen we de fint ook wel onder de naam meivis.
Vistrap
Je kan je vast wel voorstellen dat het voor zo'n vis niet makkelijk is om zich tussen de Schelde en de grote waterplassen met zoet water te verplaatsen om te paaien of eitjes af te zetten vanwege de sluizen en verhoogde dijken. Daarom werden op verschillende plaatsen vistrappen geïnstalleerd. Zo werd aan Paardeweide bijvoorbeeld een vistrap aangelegd die ervoor zorgt dat de vissen het hoogteverschil tussen de Schelde en Paardeweide-Oost kunnen overbruggen zodat ze zich toch in ideale omstandigheden kunnen voortplanten. Een grotere vispopulatie trekt ook andere soorten aan waaronder enkele zeldzame watervogels. Zo zien we telkens dat verbeteringen voor een of enkele soorten dikwijls een positieve invloed hebben op een volledig ecosysteem. Dit geldt natuurlijk in beide richtingen.
Foto vistrap Paardeweide © Sigmaplan
Lepelaar
Een pracht van een vogel die het hart van vele spotters sneller doet slaan wanneer hij zich vertoont. De lepelaar is een grote, witte vogel uit de familie van de ibissen en lepelaars. Je herkent hem aan zijn zwarte poten, zijn afhangende kuif in zomerkleed en uiteraard aan zijn lange snavel met plat, lepelvormig uiteinde.
De omstandigheden zijn ook voor deze vogel voldoende gunstig geworden de laatste jaren zodat hij rustig voedsel kan zoeken in de Scheldevallei. Op trek en in de zomer blijven lepelaars soms kort even hangen in het Scheldegebied. We hopen dat de soort nu ook ongestoord kan broeden en de Scheldevallei ook echt tot zijn leefgebied zal gaan rekenen. Omdat de vogel graag op de grond nestelt nabij moerassen, is het belangrijk dat er voldoende rietmoerassen zijn die een geschikt waterpeil behouden en er moeten voldoende kleine vissen voorkomen.
Blauwborst
Deze opvallende verschijning met uitbundige zang prijkt niet zomaar in het logo van de Durmevallei. Dit kleine rakkertje houdt namelijk van moerassen en rietvegetaties en vindt dus zeker zijn gading in Nationaal Park Scheldevallei! De soort heeft dankzij de creatie van meer en meer geschikt leefgebied een flinke opmars gemaakt de laatste jaren. Deze positieve trend leidde er dan ook toe dat de soort intussen de status "Momenteel niet in gevaar" heeft gekregen op Rode Lijst, de lijst van het INBO die aangeeft wat de kans op uitsterven is van een soort in een bepaalde regio.
Een waar succesverhaal, als je het ons vraagt!
Vleermuizen
Voor verschillende vleermuizensoorten zoals de kleine en gewone dwergvleermuis, laatvlieger, rosse vleermuis en franjestaart worden regelmatig winterverblijven ingericht, bijvoorbeeld in ongebruikte ijskelders. Ook tijdens de zomer kunnen deze tot de verbeelding sprekende zoogdieren een duwtje in de rug gebruiken. Het is belangrijk dat ze een goede habitat vinden in bossen - het liefst nabij open waterpartijen - en insectrijke graslanden. Er moeten ook voldoende KLE's (kleine landschapselementen zoals houtkanten) te vinden zijn in het omliggende landschap. Want die zorgen voor een broodnodige verbinding tussen verschillende gebieden.
Foto herinrichting ijskelder in Buggenhout © Intergemeentelijke Onroerend Erfgoeddienst Schelde-Durme
Knijten
Recent komen er wel wat klachten binnen over knijtenplagen langsheen de Schelde. Als actief promotor en stimulator van de prachtige natuur in de Scheldevallei is het ook onze plicht om te informeren over dit minder aangenaam neveneffect.
Deze insecten komen van oudsher langs de Schelde voor. Maar door de verbeterde waterkwaliteit zijn er nu meer knijten en komen er dus ook meer klachten voor dan vroeger. Knijten leven in nat slib en komen voor in moerassen en getijdengebieden. Het zijn slechte vliegers en ze kunnen zich niet ver verplaatsen (meestal maximaal 200 meter). Op grotere afstand van de Schelde zijn er daarom zelden problemen mee.